İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ, MADEN-İŞ ŞUBE BAŞKANINI ZİYARETİ

Yatağan Termik Enerji Üretim AŞ, Maden Direktörlüğünde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti veren CEMRE OSGB iş güvenliği uzmanları (Nevzat Çağlar Tüfekçi ve Fatih Keçeli) olarak, Maden İş Yatağan şubesi başkanı Osman İlhan'ı şube binasında ziyaret ettik.

Ziyarette, Maden İş Şube Mali Sekreteri Enver Asar, sendika işyeri baştemsilcisi Ahmet Çakır ve İşyeri temsilcisi Ali Gider de hazır bulundu.

Görüşmede, iş güvenliği uzmanlarıyla, işyerlerinde ve sahada, çalışan temsilcileri ve sendika yönetimiyle var olan iyi ilişkilerin daha da geliştirilmesini; işyerlerinde iş kazalarının önlenilmesinde, işveren-işçi-çalışan temsilcileri-sendika yönetimi-iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinin uyumlu çalışmasının önemli rolü bulunduğunu, bu çerçevede işbirliği olanaklarının ileri düzeylere taşınması gerektiğini belirttik.

Maden İş Yatağan şube başkanı Osman İlhan, ziyaretten duydukları memnuniyeti dile getirerek şunları söyledi: "Örgütlü bulunduğumuz maden iş yerinde bugüne kadar üzücü bir iş kazası olmadı. İşçilerimiz adına çok sevinçliyiz. İş kazalarının olmamasında işveren tarafının ve sizlerin gösterdiği çabayı takdir ediyoruz. Bundan sonra iş kazasının olmaması için işyerlerimizde daha çok işbirliği içinde olmak gerektiğine inanıyoruz. Ziyaretinizden dolayı sizlere teşekkür ediyorum."

GÜLLÜK FACİASI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ!

17 Haziran 2013 tarihinde, Güllük’te, Tepe-Akfen firması tarafından işletilen arıtma tesisindeki metan gazı zehirlenmesi sonucunda, 7 işçi hayatını kaybetmişti. İş güvenliği önlemlerinin alınmamasıyla 7 vatandaşımızın hayatın kaybetmesi, büyük üzüntü yaratmış; herkes tarafından, “böyle basit ölümler olmamalıydı!” yorumlarının yapılmasına neden olmuştu.

Olayla ilgili ilk bilirkişi raporu şöyleydi: “Facianın meydana geldiği ikinci kuyuda biriken kaba pisliklerin üçüncü kuyuya geçmesini önlemek için kullanılan elevatöre ait iki adet demir ayak bağlantısının kırılıp yerinden çıktığı, kumanda panosu içindeki düğme ve bağlantıların paslandığı belirlendi. İncelemelerde binada ve çevrede ikaz levhası bulunmadığı, kuyuda risk analizi yapılmadığı, kapalı kaplara girecek personele eğitim verilmediği ortaya çıktı. Ortamın gaz analizinin, gaz-patlayıcı ortam ölçümleri ve havalandırma sistemi ve kontrollerinin yapılmadığı, kapalı ortam çalışma izni olmadığı, gazlar artınca personeli uyaracak bir alarm sistemi bulunmadığı kaydedildi. Ayrıca işçilere gaz maskesi, gaz ölçüm aleti, oksijen tüpü ve şahsi koruyucu donanımların verilmediği, hiçbir maktulün iş güvenliği eğitimi almadığı ifade edildi.”(CHA,  23.9.2013)

17 Ocak 2014 tarihli Milliyet’te, Arif Balkan’ın, “Milas’ta ölen işçiler tali kusurluymuş” başlıklı haberi yer aldı. Haberdeki ifadeler şöyle:

“Savcılığa ulaşan bilirkişi raporuna taraflar itiraz etmiş, kusur oranları belirlenmediği için yeni bir bilirkişi raporu talep edilmişti.  O rapor 14 Aralık’ta savcılığa ulaştı. Dört bilirkişinin hazırladığı raporda, arkadaşlarını kurtarmak için sırayla kuyuya inen 6 işçi, ‘herhangi bir önlem alınmadan, hayatlarını riske ettikleri için tali kusurlu bulundu. İlk raporda 7 işçiye kusur bulunmamıştı. Raporda işçileri kurtarmak için kuyuya inen isimlerden işletme müdürü Mustafa Öztürk ile AKFEN yönetim kurulu üyeleriyle genel müdür Ahmet Tuna Ozaner asli kusurlu bulundu. Ölen işçi ailelerinin avukatlarından Erbay Yucak, ‘Kuyuda can veren arkadaşlarına yardım etmek isterken hayatını kaybeden işçiler kusurlu bulunmuş. Tali kusur bile olsa bu doğru değil. Asıl kusur, iş güvenliği tedbirlerinin alınmaması, eğitim verilmemesi, işçiye ekipman sağlanmamasıdır. Rapora tekrar itiraz edeceğiz’ dedi.”

Milas’ın Güllük beldesinde yaşanan bu acı olay, işyerlerinde iş güvenliği tedbirlerinin alınmasının ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmişti. İş Güvenliği son yıllarda önem kazandı, işyerlerinde iş kazaları ve buna bağlı yaralanma ve ölümlerin olmaması için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından gerekli çalışmalara hız verildi. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasıyla işyerlerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının çalıştırılması veya dışarıdan bunlardan hizmet alınması zorunlu hale getirildi. Az Tehlikeli, Tehlikeli ve Çok Tehlikeli sınıflarda bulunan işyerlerinin, mutlaka işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanından hizmet alması gerekiyor. Bu uzmanlar, iş yerlerinde, işçilere güvenli çalışma konusunda her ay belli sürelerle eğitim vermek ve ayrıca işverenden iş güvenliği konusundaki eksiklerin giderilmesini bildirmek zorundalar. 

1 Ocak 2014 tarihinden itibaren en az 50 işçi çalıştıran işverenler, kadrolu işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmakla yükümlü. Ayrıca bir işçi çalıştırsa dahi, bir işveren, işyerinde, iş riski analizi ve acil eylem planı raporu hazırlatmak zorunda… Amaç güvenli çalışma ortamlarının yaratılması, yaralanmalı-ölümlü yeni iş kazalarının yaşanmaması veya en aza indirgenmesi…

Nevzat Çağlar Tüfekçi

İş Güvenliği Uzmanı(A)

isgveinsan@gmail.com

‘İLK YARDIM’IN ANLAM VE ÖNEMİ!

Yaşamımızın çeşitli dönemlerinde, bulunduğumuz her ortamda, kaza ve hastalanma riski taşımaktayız. Bu gibi durumlarla karşılaştığımızda; müdahalede bulunanların, ilk yardım eğitimi almış olmaları; yaşamın sürdürülmesinde, sakatlanmaların önlenilmesinde ve iyileşme sürecinin kısaltılmasında belirleyici bir rol oynar…

Ülkemizde; ev, iş ya da trafik kazaları ve doğal afetler nedeniyle çok sayıda vatandaşımız yaşamını kaybetmekte ya da sakat kalmaktadır. Bu gibi durumlarda olay yerinde her zaman bir sağlık görevlisi olamayacağı için, olaydan etkilenen ya da ortamda bulunan kişilerin kendilerine ya da başkalarına yapacakları ilk yardım uygulamaları, son derece önem kazanmaktadır. Toplumda, ilkyardım ile acil yardım ifadeleri birbirine karıştırılmaktadır. Acil yardım, sağlık çalışanları tarafından gerekli donanımla yapılan tıbbi müdahaleleri kapsar. İlkyardım ise, bu konuda eğitim almış kişilerce olay yerinde bulunan malzemelerle ilaçsız olarak yapılan uygulamadır.

İlk yardım eğitimi almamış kişilerin; ilk yardım uygulamalarında bulunmaları sakıncalı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle ilk yardım uygulayacak kişilerin, mutlaka ilk yardım eğitimi almış olmaları, öncelikli amaçlarının kişilere zarar vermemek olduğunu bilmeleri ve hayati tehlike oluşturabilecek müdahalelerde bulunmamaları son derece önemlidir.

İlkyardım nedir?: Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren durumda, sağlık görevlilerinden yardım alınıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmemesi için olay yerinde, tıbbi araç-gereç aranmaksızın, mevcut imkanlarla yapılan ilaçsız uygulamadır.

İlkyardımcı kimdir?: İlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç-gereç aranmaksızın mevcut araç-gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi yada kişilerdir.

İlkyardımın öncelikli amaçları nelerdir?: Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması; yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması; hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenilmesi; iyileştirmenin kolaylaştırılması.

İlkyardımın temel uygulamaları nelerdir? İlk yardımın temel uygulamaları Koruma-Bildirme-Kurtarma(KBK)’dır.

Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için, olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek, güvenli bir çevre oluşturmaktır.

Bildirme: Olay/kaza, mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde 112 Acil telefonuna bildirilmelidir.

Kurtarma(Müdahale):  Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale, hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.

Hayat kurtarma 4 halkadan oluşur: İlk iki halka, ilkyardımcının; son iki halka da, sağlık görevlilerinin yetki alanındadır. 1- Sağlık kuruluşuna haber vermek, 2- Olay yerinde temel yaşam desteği yapmak, 3- 112 Acil ekiplerince müdahale yapılması, 4- Hastane acil servisine müdahale yapılması.

İlkyardımcı neleri bilmeli ve uygulamalıdır? Solunum ve kalp durması durumunda; yapay solunum ve kalp masajı nasıl yapılır(yetişkinlerde-çocuklarda-bebeklerde); hava yolu tıkanıklığı nasıl açılır; kanamalarda ilk yardım uygulaması nedir; yaralanmalarda ne yapılmalı; yanık-sıcak çarpması ve donmada ilk yardım uygulaması nasıl olur; kırık-çıkık ve burkulmalar için ilkyardım uygulaması vd.

SONUÇ: İlkyardım bilgileri herkes için gerekli. Ben iş güvenliği çalışmalarım için bu eğitimi aldım ve bunun, herkes tarafından öğrenilmesi gereken bilgiler olduğunu anladım. Her evde ve işyerinde, en az bir kişi mutlaka bu eğitimi almalı. İş sağlığı ve güvenliği açısından her işyerinde, çalışan sayısına göre, bir veya birden fazla ilk yardım elemanı bulundurulması da zorunlu zaten…

Nevzat Çağlar Tüfekçi

İş Güvenliği Uzmanı(A)

isgveinsan@gmail.com

MADENCİLİK TERİMLERİ...

Acil Teneffüs İstasyonları: Yeraltı maden ocaklarında basınçlı hava hattı boyunca belirli noktalarda kurulan işçilerin mahzur kalma durumunda teneffüs edebilecekleri hayat kurtarma araçları.

Ağaç Tahkimat: Ahşap birimlerle kurulan tahkimat düzeninin bütünü.

Akrosaj: Dik ve meyilli kuyuların dip ve başları ile ara katlardaki manevra yerleri ve bunlarla ilgili diğer yerlerin tamamı.

Alev sızdırmaz Cihaz: Patlayıcı gaz ortamında çalışmak üzere ALSz standart isteklerine göre dizayn edilip teste tabi tutulmuş, sertifika ve imal lisansı verilmiş cihaz. Patlayıcı gaz ortamında çalışabilen bu tür cihaz veya tesisat (Ex) Explosion Proof, (ALSz) alev sızdırmaz cihaz veya tesisat diye isimlendirilir. Bir cihazın alev sızdırmaz olabilmesi için konusu ile ilgili özel standart, yönetmelik ve şartnamelerle belirlenen koruma tiplerinden biri veya daha fazlasının bütün özelliklerini dizayn ve yapısında sağlaması ve bunların testler neticesinde de sağlandığının yetkili otoritelerce onaylanması gerekir.

Alev sızdırmazlık (ALSz): Devamlı veya zaman zaman ark ve kıvılcım çıkararak çalışan cihazların, özellikle elektrik motorlarının patlayıcı toz, buhar, gaz bulunan işyerlerinde yani patlayıcı ortamlarda, kullanılabilmelerini sağlayan özellikleri. Bu tür cihazların patlayıcı ortamlarda kullanılmaları için yapılışlarında ve kullanılışlarında özel tedbirler alınması gerekmekte ve bu konu genel olarak “Alev sızdırmazlık” kapsamı içinde tanımlanmaktadır.

Alev sızdırmazlık Test İstasyonu: Alev sızdırmazlık konularını inceleyen, testlerini yapan, bu testlerden elde edilen neticeleri değerlendirip ilgililere aktaran, sertifika ve imal lisans şartlarını takip ve kontrol eden kuruluş.

Ana Galeri: İhraç kuyusuna irtibatlı ve işletmecilik açısından önemli olan damar istikametinde sürülen ana ulaşım (nakliyat) ve havalandırma yolu.

Ani Gaz Boşalması: Yeraltı çalışmaları sırasında; jeolojik yapıdan dolayı basınç altında bulunan metan, CO2 vb. gazların çalışılan yere ani olarak püskürmesi suretiyle serbestleşmeleri ve dolayısı ile kömür ve diğer katmanların açılmış boşluğa yayılmaları.

Antigrizu Cihaz: Alev sızdırmaz cihaz.

Antigrizu Devre Kesici: Grizulu ocaklarda kullanılan elektrik motorlarını, kısa devre, aşırı yükleme, faz kesilmesi ve toprak kaçaklarına karşı koruyan düzen.

Arın: Galeri ilerlemelerinde cevher, kömür veya taşta üretim ve ilerleme çalışmalarının yöneldiği dikey yüzey parçası.

Ateşleme: Kazı yapma veya gevşetme amaçları ile patlayıcı madde doldurulmuş, sıkılanmış lağım delikleri içerisine yerleştirilmiş kapsülün ve dolayısı ile patlayıcı maddenin patlatılması için yapılan işlem.

Ateşçi: Kayaçları ve madenleri kolay kazılabilir hale getirmek için delinen deliklerin, patlayıcı madde ile doldurulması ve ateşlenmesi işlerini yapabilen eğitilmiş, ehliyetli kişi.

Atım: Ateşleme işlemi sonunda serbestleşen maden veya ortu tabakası kitlesi.

Ayak: Yeraltı işletmelerinde, maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde maden üretimi yapılan yer.

Baca: Kömür ocaklarında kömürün kazılarak çıkarıldığı yer veya cevher içinde açılan boşluk veya kara tumba metodu ile çalışılan panolarda sürülen kılavuz ve başyukarılar.

Bağ: Normal olarak iki yan direk ve yatay direkten ibaret ağaç veya madeni tahkimat ünitesi.

Baraj: Yeraltı işletmelerinde yangın, su, zararlı gazlar veya infilakın başka damar panolara yayılmasını, galerilerden hava, gaz ve su geçirmesini önlemek için yapılan sızdırmaz engel. Barajların yapımında kum torbaları, kil, yapı malzemeleri vb. maddeler kullanılır.

Başyukarı: Yan taşta veya damar içerisinde aşağıdan yukarı doğru sürülen meyilli yol.

Cebri Havalandırma: Tali havalandırma.

Çelik Tahkimat: Çelikten yapılmış birimlerle kurulan tahkimat düzeninin tümü.

Çıkış Havası: Ocakta kullanılıp nefeslikten dışarı atılan kirli hava.

Debi: Gaz veya sıvıların, aktığı yerin muayyen bir kesitinden, birim zamanda geçen miktarı.

Degaj: Ani gaz boşalması.

Dekapaj: Açık işletme projesine göre maden yatağının üzerindeki örtü tabakasının gevşetilmesi, kazılması, yüklenmesi, taşınması, toprak harmanına dökülmesi, serilmesi, harman sahasının düzeltilmesi, toprak harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan işlemlerin tümü.

Desandre: Maden ocaklarında aşağıdan yukarıya cevher veya kömür nakli yapmak amacı ile aşağıya doğru meyilli olarak yan taş, cevher veya kömür içinde sürülen galeri.

Devlet Hakkı: Yürürlükteki Maden Kanunu’na göre, maden sahasından çıkarılacak madenin ocak başı satış tutarından ödenmesi zaruri olan meblağ.

Doğal Havalandırma: Ocakta, hava yoğunluğu farkından oluşan, doğal hava ile yapılan havalandırma, tabii havalandırma.

Domuzdamı: Travers parçaları, özel hazırlanmış direkler veya bunların arasında profil demirleri de kullanılarak dikdörtgen veya kare prizma şeklinde tavanı tutmayı sağlayan özel tahkimat birimi.

Fay: Tektonik olaylar sonunda tabakaların kırılması veya kesilmesi sonucu meydana gelen kayma düzlemleri.

Fırça: Tahkimat bağlarının birlikte calışmalarını sağlamak ve bağ aralıklarını eşit mesafelerde tutmak için, bağlar arasına vurulan ince direk parçaları.

Formasyon: Kayaç sınıflamasının temel birimi olan ve haritaya geçirilebilen ve derine doğru izlenebilen alt ve üstten sınırlı homojen kayaç oluşumu.

Galeri: Yeraltında açılan geçit yolu.

Galeri Tahkimatı: Galeriyi çalışılabilir duruma sokmak ve açık tutmak için ağaç, demir ve beton kullanarak yapılan bağ.

Gaz Drenajı: Çevredeki formasyonlarda bulunan metan gazının, ocak havasına karışmadan önce emilmesini sağlamak amacıyla yapılan işlem.

Gaz İntişarı: Kömür veya yan kayaçtan gelen ve uzun bir süre devam eden gaz çıkışı, gaz boşalması.

Göçük: Yeraltı imalatında tahkimatın yetersizliği veya eskiyip dayanıklılığını kaybetmesi sonucu tavanın göçmesi hali.

Görünür Rezerv: Ocak içinde yapılan galeri, desandre, yarma vb. çalışmaları ile devamlılık arz eden yataklarda üç yanı açılmış bulunan maden kesimlerini belirleyen rezerv kavramı. Görünür rezerv kısmında istihsal için gerekli olan bilgilerin tespit edilmiş olması istenir. Görünür rezerv işletmelerde; “çıkarılmaya hazır” ve “çıkarılmaya hazır değil” (belirli) diye iki ayrı rakamla ifade edilir. Uygulamada, görünür rezervin hata sınırı, çok iyi bilinen yataklarda %5, genellikle %20 olarak kabul edilir.

Götürü İş Anlaşması: İşveren ile işçi arasında yapılan iş anlaşması. Arkadaşlık grubu ve tek adam türlerinde olabilir. Bu anlaşmada yapılan iş miktarı, duruma gore; malzeme kullanımı, vagon adedi, uzunluk (cm, m), yuzey (m2), hacim (m3) ve zaman ölçülerine göre tespit edildiği gibi, vagon adedi ve karışık biçimde ölçü birimleri ile de tespit edilir.

Grizu: Metan gazının hava ile belirli bir oranda karışımından oluşan patlayıcı ve yanıcı (ocak gazı) gaz.

Have: Klasik usulde bir üretim vardiyasında yapılması gereken (asgari) ilerleme mesafesi. Mekanize ayaklarda have 1.25 m’dir.

İlerleme: Galeri sürülmesinde her bir ateşleme sonunda elde edilen ilerleme miktarı, Sondajda delme işlemi.

İnset: Kuyunun dibinden veya herhangi bir yerinden yapılan lağım girişi.

Kaçamak Yolu: Grizu, yangın vb. tehlike hallerinde, insanları taze hava akımının bulunduğu yere ulaştıran yol.

Kademe: Açık ocaklarda iş makinelerinin teknik özellikleri ile arazinin fiziksel ve jeolojik yapısına bağlı olarak belirlenen yükseklikte yatay dilimler. (Basamak)

Kama: Ağaç veya madeni bağların arkasını pekiştirmek ve tahkimatın normal çalışmasını sağlamak için kullanılan, testere ile ortasından (ekseninden) kesilmiş ince maden direğinin bir tarafı.

Karbonmonoksit (CO): Karbonlu maddelerin yüksek ısıda ve oksijen azlığı olan yerlerde veya bunların yavaş yanması dolayısıyla teşekkül eden yanıcı ve özellikle zehirleyici, kafi derecede oksijen alabildiği takdirde CO2 haline geçen gaz.

Karot: Yeraltında bulunan formasyonlar hakkında bilgi edinmek üzere geliştirilen özel delici uçlar yardımıyla sondaj yapılırken; doğal formasyondan kesilerek alınan silindirik numune.

Kat: Maden ocaklarında üretim yapmaya esas teşkil edecek şekilde belirlenen ana üretim seviyeleri.

Kat Ağzı: Galerilerin kuyu ile birleştiği yani insan, malzeme, cevher veya kömür naklinde yatay nakliyat sistemi ile dikey nakliyat sisteminin kesiştiği yer.

Kavlak: Maden ocaklarında atımdan sonra meydana gelen çatlaklar veya diğer yerlerde herhangi bir nedenle oluşan kılcal çatlakların zamanla büyümesi suretiyle ana kayaçtan ayrılıp askıda kalan ve tehlike yaratan, tıklatıldığında kof ses çıkaran taş veya cevher parçaları veya blokları.

Kesene: Götürü usul iş anlaşması. Yapılan iş miktarınca (maden ocaklarında belli bir metre ilerleme, kaç vagon üretim yapıldığı vb.) ödeme yapılan iş sözleşmesi.

Kesonlama: Sulu veya yumuşak zeminlerde sürdürülen yapı çalışmalarında veya temel atmakta kullanılan kasa. Kesonlar genel olarak metal veya betonarme olarak prizma yada silindir şeklinde, uzunlukları ise kullanılacakları yerin şartlarına göre hazırlanır.

Kızışma: Kömür madenlerinde, panolarda yapılan yetersiz havalandırma veya stoklardaki kömürlerde kömürün veya kömür içinde bulunan piritin yavaş yanması sonucu meydana gelen ısının dağılmaması sonucu kömür ısısının yükselmesi. Kömürün kızışmasının artması sonucu yavaş yanma açık alevli yanmaya dönüşebilir. Buna spontane (kendiliğinden tutuşma) yangın denir.

Konveyör: Yatay veya az meyilli yerlerde çalışan, ya malzemenin döküldüğü zeminin hareket etmesi (band) suretiyle veya oluk üzerinde bulunan zincirin çekilmesiyle taşıma yapan düzen.

Kömür Tozu İnfilakı: Havada süspansiyon halinde bulunan (1 m3’te 40–2.000 gr) kömür tozunun infilak etmesi olayı. Genellikle grizu infilakından sonra meydana gelen ikinci patlama, grizu infilakının etkisi ile çevrede bulunan kömür tozlarının havaya karışması sonucu, kömür tozu infilakından ileri gelir.

Kuyu: Yeraltı işyerlerine ulaşmak amacıyla açılmış ve kesit boyutları derinliğine oranla sınırlı, düşey ve düşeye yakın bağlantı yolu.

Lağım: Taş içinde sürülen galeri; Patlayıcı madde doldurmak için delinen delik.

Lavvar: Kömür madenciliğinde kömürü yıkama (hazırlama ve zenginleştirme) tesisi.

Martopikör: Basınçlı hava ile çalışan kazı veya taş sökme makinesi.

Mostra: Yeryüzünde bir madenin açığa çıkmış ve çıplak göz ile görülen kısmı, yani maden

yatağının yüzeyi ile yeryüzünün ara kesiti.

Muhtemel Rezerv: İki boyutu ile belirlenmiş olan ve devamlılığı konusunda görünür rezerve nazaran daha büyük risk taşıyan maden kütlesini belirleyen bir kavram olup, prospeksiyon çalışmaları, jeolojik ve jeofizik etütleri tamamlanan, madenin muhtemel bulunduğunu gösteren rezerv sınıfı. Pratikte muhtemel rezervin hata sınırı genellikle ?} 20-40 olarak kabul edilir.

Nefeslik: Havalandırma bacası ve kaçamak yolu. Bir kapalı işletmede ocak içindeki havanın ocaktan çıkışını veya aspiratörle emilmesini sağlayan kuyu, galeri, vb. ile hava cıkış veya dönüş yolu.

Pano: Yeraltı işletmesi uygulanan bir damarda mostra ve muayyen bir kat veya iki kat arasında kalan işletmeye alınmış damar kısmı.

Pnömatik: Hava basıncı ile çalışan makineler.

Rekup: Bir galeri boyutlarını haiz, fakat genellikle daha kısa olup, tabakalaşmaya dik olarak

sürülen bağlantı yolu.

Rekültivasyon: Madencilik faaliyeti yapılan alanın madencilik sonrası kullanımı için hazırlanmasına yönelik işlemler. (Islah çalışmaları)

Rezerv: Bir maden yatağından ya da havzasında henüz işletilmemiş maden miktarının kısa vadede ekonomik olan ve belirlilik gösteren kısmı.

Rödövans: Gerçek veya tüzel bir kişiliğe lisans sözleşmesiyle devredilen telif hakkı için, hak sahibine yapılan ödeme.

Satılabilir Maden: Maden ocağından çıkarılan tüvanan madenden ekonomik bakımdan değerlendirilemeyen maddeler ayrıldıktan sonra geri kalan kısım.

Seri Havalandırma: Kapalı ocaklarda birden fazla çalışma yerinin ardı ardına, aynı hava akımı ile havalandırılması.

Sıkılama: Patlayıcı madde şarjı yapılan lağım deliğinin, patlayıcı maddeden arta kalan kısmının kil, çamur, kum, sıvı vb. maddelerle tıkanması işi.

Şist: Killi bir kayacın kalın örtü tabakaları altında mekanik etkilerle sertleşmesi (şistleşmesi) ile meydana gelen kayaç. Siyah renkli şistlerin içinde bir miktar kömür vardır.

Taban: Maden ocağı içerisinde açılan boşlukların altındaki yatay veya eğimli düzlem(galeri tabanı); Tabaka halindeki maden yatakları düşünüldüğünde madenin alt sınırını teşkil eden yüzey (damar tabanı).

Taban-Tavan Galerileri: Maden yataklarında işletme metodunu uygulamak, üretim yerinde ulaşım, havalandırma ve nakliyatı sağlamak için damar istikametinde damar tabanını (tavanını) takip ederek sürülen galeriler.

Tahkimat: Maden ocağını teşkil eden galeri, kuyu ve üretim yerlerini mal ve can emniyeti bakımından çalışılabilir durumda tutmak için yerine göre ağaç, demir ve beton kullanılarak yapılan takviye.

Tali Havalandırma: Kapalı işletmede ana havalandırma şebekesi dışında kalan yani normal havalandırmanın ulaşamadığı galeri, kuyu, lağım vb. yerlerin ana havalandırma ile irtibatlı olarak temiz hava tarafına kurulan ek havalandırma düzenleri ile havalandırılması; İkincil havalandırma. Bu tur havalandırmada tali vantilator (ikincil vantilator) kullanılır.

Tamburlu Kesici: Ayak zincirli konveyör üzerinde hareket ederek üzerinde kesici dişleri bulunan tek veya çift tamburun döndürülmesi suretiyle madeni kesip zincirli konveyörün üzerine aktaran mekanizasyon aracı.

Tali Pervane: Ocaklarda ana havalandırma vantilatörüyle sağlanan hava akımı ile havalandırılması yapılamayan çalışma yerlerinin havalandırılması için kullanılan ikinci derece vantilator.

Ters Iskarpa: Açık ocaklarda kazı ya da patlatmalar ile kademe yüzeylerinin oyulması.

Tektonizma: Yerkabuğunun yapısı ile bu yapının oluşumunu sağlayan hareketlerin öğretimi, aynı zamanda bütün bu hareketlerin yarattığı görüntünün müşterek adı.

Tertip: Vardiya başlarında ve sonlarında yapılacak işleri belirlemek ve yapılan işler hakkında bilgi alışverişinde bulunmak için yapılan düzenleme çalışmaları.

Nevzat Çağlar Tüfekçi

İş Güvenliği Uzmanı(A)

isgveinsa@gmail.com

İSG EĞİTİM NOTLARI

ÖNCE İNSAN

KÜÇÜK ÖNLEMLER; BÜYÜK ZARARLARI ÖNLER!..

BİLENLE BİLMEYEN HİÇ BİR OLUR MU?

İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

Çalışma yaşamında, İş kazaları ve meslek hastalıkları önemli bir sorun oluşturmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre, özellikle, iş kazaları nedenlerinin çoğunluğunun, basit önlemler alarak önlenilmesinin mümkün olduğunu ortaya koymaktadır.

Gelişmekte olan ülkelerde,   iş kazalarının sıklık ve ağırlığının; sanayileşmiş, sanayi devrimini yapmış ülkelere nazaran 2 ile 5 kat daha fazla olduğu belirlenmiştir.

Ülkemizde iş kazaları önemli rakamlara ulaşmaktadır.

Günde 600 iş kazası olmakta, her 65 iş kazasından birisi sakatlıkla, her 200iş kazasından birisi de ölümle sonuçlanmaktadır.

Meslek hastalıkları yönünden ülkemizde henüz tam bir araştırma ve saptama yapılabilmiş değildir. Bu konu tam olarak ele alınamamıştır. Bu konuda açılan hastane sayısı 2’dir.

İş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda her yıl 1200 kişi yaşamını yitirmektedir.

Yapılan araştırmalara göre, herhangi bir iş kazasının meydana gelmesinde, insan payı & 88’dir.  Makine, teknoloji ve işyeri koşullarının payı ise % 10’dur.  Yüzde 2’yi ise insan iradesi dışında oluşan felaketlerdir(Deprem, yangın, sel baskını, yıldırım çarpması vb.).

İş kazalarının önlenilmesi ve en az düzeye indirgenebilmesi için, çalışanın kendi öz güvenliğini yine kendisinin almasının şart olduğu belirlenmiştir.  İşverenin, bu konuda gerekli önlem ve tavsiyeleri karşısında, çalışanın tam bir uyumla itaat etmesi, kazayı engelleyecek en önemli unsur olmaktadır.

İş kazasına neden olan unsurları bir araya getirdiğimizde şunlar ortaya çıkmaktadır: İhmalcilik, ehliyetsizlik, tedbirsizlik, bilgisizlik, düzensizlik ve yorgunluk…

Öte yandan alkol ve uyuşturucu kullanma, hastalık dönemleri, işyeri koşullarının olumsuz etkileri(gürültü, titreşim, soğuk, fazla sıcak, kalabalık olma, yer darlığı, aydınlatma yetersizliği, hatalı yerleşme, uygun araç-gereç kullanılmamamsı gibi)  ile çalışanın görme-duyma veya algılama reflekslerindeki bozukluklar da kazaların oluşumuna neden olmaktadır.

İş kazalarının oluş nedenleri:

1-     İşçinin işini sevmemesi veya işvereninden memnun olmamasına dayanan olumsuz tutumu,

2-     İşçinin, önem vermemek ve daha fazla zaman kazanmak için verilen iş güvenliği malzemelerini kullanmaması şeklinde hatalı davranışı,

3-     Dikkatin belli bir noktada toplanamaması ve sürdürülememesi, yani konsatrasyon bozukluğu,

4-     İşi çabuk bitirebilmek için acele etmek,

5-     Çalışma sesinden kuşku duyulan bir makinede, durumu önemsemeyerek, mevcut tehlikenin büyümesine neden olmak,

6-     Yetersiz tecrübe ve bilgisizlikle, yeteneğinin yapılan işe uygun olmaması,

7-     Reaksiyon ya da refleks yeteneğinin zayıf olması,

8-     Çalışanın aşırı dalgın, kederli veya sevinçli yahut gergin olması,

9-     Yakın amirleri ve iş arkadaşlarıyla zayıf iş ilişkisi içinde olması,

10- İş disiplinine uygun davranılmamamsı,

11- Yönetimde ve genel organizasyonda aksaklık ve bozuklukların bulunması,

12- Çalışma ortam ve koşullarının ilgili resmi makamlar tarafından etkinliği sağlayacak ölçüde kontrol edilememesi.

Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay, yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın, iş kazası sayılmaktadır.  İş kazası işveren tarafından 2 iş günü içinde SSK’ya bildirilmek zorundadır.

506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasasının “iş ve meslek hastalığının tanımı” başlığını taşıyan 11. Maddesi hükmü; iş kazası ve meslek hastalığının tanımını yapar.

Madde 11-

A)    İş kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır;

a)      Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,

b)      İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,

c)      Sigortalının işveren tarafından görev ve ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d)      Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e)      Sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak getirilmeleri sırasında,

B)     MESLEK HASTALIĞI

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir nedenle veya işin yürütülmesi koşulları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza hallerdir.

Meslek hastalığından söz edilebilmesi için, işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm koşulları nedeniyle hastalık, sakatlık ya da ruhi arıza durumunun meydana gelmesi gerekmektedir.

Örneğin, kömür madenlerinde çalışan sigortalıların, tutuldukları slikoz, pnömokonyoz ve antrekozis gibi hastalıklar, işin niteliğine göre tekrarlanan, bir nedenle meydana gelen meslek hastalıklarıdır.

Sıtma savaş işlerinde çalışan sigortalıların bataklıkların kurutulması işinde çalıştıkları sırada yakalandıkları sıtma hastalığı veya hayvanlarla ilgili işte çalışanların yakalandıkları şarbon hastalığı da, işin yürütüm koşulları yüzünden meydana gelen meslek hastalığı sayılmaktadır.

Hangi hastalığın meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların işten ayrıldıktan en geç ne kadar zaman sonra ortaya çıkacağı ve o işten ileri gelmiş olabileceği de iyi bilinmelidir.

Meslek hastalığını öğrenen bir işveren, bunu 2 gün içinde SSK’ya bildirmek zorundadır.

Tüberküloz olmayan akciğer komplikasyonları ile birlikte slikoz; spontan pnömotoraks:

Kömür madeni ocaklarında, kaya çalışmaları, yol kazmaları, kömür sökme, maden atma, kömür ve kaya işlerine nezaret…

Yükümlülük süresi 5 yıl.

Ankilostomyozlar; Ankilostom enfeksiyonunun doğurduğu anemi; maden ocaklarında, tünellerde, tuğla-kiremit ocağı vb. yerlerde çalışmalar.

Yükümlülük süresi 3 ay.

Sidero-slikoz: silis ve demir oksit tozlarının birlikte inhalasyonundan meydana gelen bir Bronko pnömopatidir.

Silisli kayaları delmek ve kazmak suretiyle açılan kömür madeni ocaklarındaki çalışmalar.

Yükümlülük süresi 5 yıldır.

AZOT OKSİTLER

Dispne, öksürük, siyanoz ve akciğer ödemi; kaynak işleri, dinamitle taş ocağı delmeleri, tabanca pamuğu imali. Yükümlülük süresi 3 gün.

MAKİNE YAĞLARININ MEYDANA GETİRDİĞİ DERMATOZLAR

Bu hastalığa neden olan işler: Bu yağları kullanarak yapılan tornacılık, vida için yiv açma, frezeleme, delme, haddeleme, vida deliği açmak için burgulama, boru içini perdahlama, testereleme ve reftifikasyon işleri vb. çalışmalar.

Etkileri:

Mültiple papülo-püstül ve bunların fronkülü ihtilatları(lezyonlar mutad olarak elin ve kolun dorsal yüzüne, kalçanın ön yüzüne lokalize olup, yağla bulaşmış iş elbisesinin temas ettiği yerlerde yayılır.)

Yükümlülük süresi: 7 gün.

Nevzat Çağlar Tüfekçi

İş Güvenliği Uzmanı(A)

İsgveinsan@gmail.com

İŞ GÜVENLİĞİNİN PSİKOLOJİSİ OLUR MU?

Çalışma yaşamı, tıpkı insan vücudu gibi canlı bir organizmadır. Her canlı organizmanın, kendi iç dinamikleri vardır ve dış çevreden etkilenirler. İnsan ve çevre, insan ve toplum, insan ve üretim; hep karşılıklı etkileşim halindedir. Birbirlerini, olumlu ya da olumsuz bir biçimde etkilerler. Üretim ilişkileri sürecinde, insan ve makineler arasında bütünsel bir ilişki yaşanır. İnsan makinelere hükmeder, makineler de çeşitli şekillerde çalışırlar ve üretim yaparlar.

Üretim ilişkileri sürecinde, çalışanların can güvenliği, sağlıklı ortamlarda çalışmaları ve üretim yapmaları çok önemlidir. Çalışanların, çalıştıkları ortamlarda, iş güvenliği sağlanılmalıdır. İşverenler, artı değer yaratan işçilerinin, güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamakla yükümlüdür. 6331 sayılı “iş sağlığı ve güvenliği yasası”, işverenin iş yerinde alması gereken iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili görev ve sorumluklarını belirliyor. Bunlar, ihmal edilemez görevler… Çalışanlar da, iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili aldıkları eğitime uygun davranmak, Kişisel Koruyucu Donanım(KKD) malzemesi dediğimiz; baret, eldiven, kulaklık, çelik burunlu ayakkabı, iş elbisesi, toz ve gaz maskesi gibi malzemeleri kullanmak zorundadır.

Çalışma anında bir işçinin sahip olduğu psikoloji de çok önemli. Kafasında bir takım sorunlarla boğuşan, bunları kafaya takan bir işçi, işine kolayca adapte olamaz ve her zaman uzuv(el-kol-bacak-parmak vb.) kayıplı veya ölümlü bir iş kazasıyla karşı karşıya kalabilir. Verdiğimiz iş güvenliği eğitimlerinde, çalışanlara; “çalıştığınız yerin kapısından içeri girdiğiniz anda, kafanızdaki tüm sorunları dışarıda bırakın, sadece işinize odaklanın, işinizden başka bir şey düşünmeyin; anlık bir dalgınlığınız, iş kazası yapmanıza neden olabilir” diye öğütlüyoruz.

Çalışanın Psikolojisi

Çalışanlar geçim sıkıntısı içinde olabilir, eşi veya çocuklarıyla ilgili sorunları olabilir. Ülkemizde toplumsal-sosyal ve siyasal olaylar bitmiyor. Çalkantısız, üzüntüsüz bir gün geçmiyor. Terörle mücadelede her gün çok sayıda insanımız hayatını kaybediyor. Bu ülkede yaşayan birisinin, tüm bu olanlara kafayı takmaması mümkün değil. Bir çalışanın kafasını, bu sorunlar meşgul edebilir… Bunların hepsi, birer stres kaynağı… Stres ise, insanın yaşam enerjisini tüketen bir olgudur.  Stres, Fizikte, bir cismin şeklini değiştirmek(titreşim-salınım gibi) için cisme dışarıdan uygulanan kuvvettir. İnsan yaşamında stres ise, insanın yaşam enerjisini tüketen, iç organlarında(kanser gibi) zararlara yol açan tıbbi bir kavramdır. Bu nedenle biz, çalışanlara hep stresten uzak durmalarını tembihleriz.

Çalıştığım kurumun atölyesindeki bir ustabaşı şöyle demişti: “Biz, sabah işe gelen işçilerimizin önce suratlarına bakar, onların psikolojik durumlarını anlamaya çalışırız. Eğer işçinin morali bozuksa, bir sorunu varsa, onu daha hafif bir işe yönlendiririz. Morali bozuk bir işçi, dikkat isteyen bir işte hem verimli olamaz ham de her an kaza yapmaya meyillidir!” Bir işyerinde, çalışanlara karşı çok olumlu ve insan odaklı bir yaklaşımdı bu… Bu söylenenler, benim için de öğreticiydi ve çalışma anında işçi psikolojisinin çok önemli olduğunu öğrenmiştim bu şekilde. Daha sonraki süreçte, eğitimlerimizde hep bu “psikolojiye” vurgu yaptım.

İnsanın yaşadığı çevre(sosyal-toplumsal), kontrolü çok güç ve hatta olanaksız, pek çok psiko-sosyal etmenlerle doludur. Bir insanın, bu olumsuzluklardan mümkün olduğu ölçüde uzak durması; onun vücut ve ruh sağlığı ve aynı zamanda çalışma günlerini iş kazasız geçirebilmesi için önemlidir…

Nevzat Çağlar Tüfekçi

İş Güvenliği Uzmanı(A)

isgveinsan@gmail.com